Przeładowany pojazd a zaniżona waga w CMR – kto ponosi konsekwencje?
Przekroczenie dopuszczalnej masy pojazdu w transporcie drogowym wiąże się z ryzykiem wysokich mandatów, zwłaszcza…
W zleceniach transportowych, prócz standardowych elementów takich jak dane zleceniodawcy i przewoźnika, koszt transportu czy rodzaj przewożonego towaru, spotyka się również różnego rodzaju zapisy kar umownych. Część z nich budzi spore wątpliwości. Niekiedy zdarza się też , że same zapisy bywają absurdalne lub nieskuteczne.
Zlecenie transportowe określa zasady wykonanie usługi przewozu między przewoźnikiem a zleceniodawcą. Zabezpiecza ono również obie strony przed niekorzystnymi konsekwencjami finansowymi i prawnymi.
Występujące tutaj nierzadko zapisy kar umownych mają co do zasady, chronić interesy zlecających w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zlecenia.
Kwota kary umownej może być stała lub stanowić procent wartości towaru, kwoty kontraktu lub wynagrodzenia umownego.
Kara umowna może być ustanowiona za fakt naruszenia, bądź np. za każdy dzień trwania naruszenia określonego obowiązku umownego.
Zgodnie z zapisami kodeksu cywilnego, strony umowy mogą rozszerzać lub zawężać zakres odpowiedzialności wykonawcy, wskazując okoliczności, za które będzie on odpowiedzialny, pod groźbą nałożenia kary umownej.
Konwencja CMR stanowi jednak, że rozszerzenie odpowiedzialności przewoźnika i idące za tym kary umowne nie mogą przewidywać bardziej surowej odpowiedzialności niż bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa.
Przyjrzyjmy się zatem karom umownym, które nie są skuteczne w świetle Konwencji CMR i prawa przewozowego.
Pierwszym absurdalnym przykładem, jaki możemy podać, jest zapis mówiący o tym, aby:
kierowca zachowywał się kulturalnie i profesjonalnie w miejscu załadunku i rozładunku towaru oraz w bezpośredniej okolicy.
Naruszenie tego obowiązku upoważnia zleceniodawcę do nałożenia na zleceniobiorcę kary umownej w ustalonej wysokości.
Niestety, kulturalne zachowanie to okoliczność subiektywna. Dodatkowo trudno zakwalifikować je jako dodatkowe zobowiązanie. Dlatego też taką karę umowną należy uznać za nieskuteczną.
Kolejny przykład absurdalnej kary umownej to zapis mówiący o tym, że:
w przypadku braku obowiązku wymiany palet (w trakcie rozładunku i/lub załadunku), zleceniobiorca zobowiązuje się do pozyskania oryginalnego kwitu paletowego, który potwierdzi brak dokonania tej wymiany.
Niedostarczenie takiego dokumentu w określonym terminie będzie skutkowało naliczeniem kary umownej w ustalonej wysokości.
Jako że w świetle prawa okoliczności negatywne nie wymagają dowodzenia – taka kara umowna jest nieskuteczna.
Absurd stanowi także klauzula zobowiązująca zleceniobiorcę do tego, by:
kierowca wykonujący przewóz, miał sprawny telefon komórkowy. Ma to umożliwiać bezpośredni kontakt telefoniczny oraz wysyłanie i odbieranie wiadomości MMS.
Kara umowna nakładana jest w momencie braku kontaktu z kierowcą przez dłużej niż pół godziny i wynosi 100 EUR oraz po 50 EUR za każdy kolejny rozpoczęty półgodzinny okres.
Posiadanie przez kierowcę sprawnego telefonu nie jest istotą umowy przewozu.
A nawet jeżeli weźmiemy pod uwagę, że kary nie muszą dotyczyć wykonania elementów przedmiotowo istotnych dla zlecenia, to sam charakter naruszenia nie uzasadnia tak wygórowanej kwoty kary umownej.
Ostatnim przykładem, który chcielibyśmy tutaj przytoczyć, jest klauzula mówiąca, że:
w przypadku obciążenia zleceniodawcy karą przez jego klienta, przewoźnik zobowiązany jest zapłacić ją w wysokości żądanej przez klienta – nawet w przypadku kwoty przekraczającej wartość frachtu. Dodatkowo, w przypadku niepodstawienia w terminie wymaganego pojazdu lub uchybienia dotyczącego innego terminu, zleceniodawca ma prawo obciążyć przewoźnika karą umowną o równowartości 150 EUR za każdą rozpoczętą dobę opóźnienia, a w razie poniesienia wyższej szkody – kwotą pełnego odszkodowania.
Ma to mieć miejsce niezależnie od innych roszczeń, a do czasu ustalenia wysokości szkody wypłata wynagrodzenia za usługę może zostać wstrzymana.
Zgodnie z zapisami Konwencji CMR w razie opóźnienia dostawy i udowodnienia szkody, przewoźnik zobowiązany jest zapłacić odszkodowanie w wysokości, która nie przewyższa kwoty przewoźnego. Poza przypadkiem zadeklarowania wartości towaru lub specjalnego interesu w jego dostawie.
Z kolei opóźnienie w dostawie towaru może stanowić podstawę do odszkodowania tylko w przypadku skierowania zastrzeżenia na piśmie w terminie 21 dni od dnia postawienia towaru do dyspozycji odbiorcy.
Stąd powyższa klauzula sprzeciwia się bezwzględnie obowiązującym przepisom Konwencji CMR i nie jest ważna.
Zapisy dotyczące kar umownych muszą być zgodne z przepisami prawa transportowego (krajowego lub międzynarodowego) oraz z kodeksem cywilnym.
Nie mogą także w widoczny sposób naruszać interesów jednej ze stron i stanowić sposobu na zmniejszenie należności za przewóz lub dodatkowy zarobek.
Jeżeli zatem zastrzeżenie kary będzie stanowiło nadużycie prawa wierzyciela, zobowiązanie będzie nieistotne w kontekście całej umowy. A wierzyciel przez jego niewykonanie nie poniesie szkody, to kara może być nieskuteczna lub niemożliwa do wyegzekwowania.
Podobnie sytuacja wygląda w przypadku rażąco wygórowanej kwoty kary umownej.
Co zatem zrobić w wypadku, jeżeli zakres lub wysokość kary umownej budzi nasze wątpliwości?
Warto jak najszybciej skorygować taki zapis, najlepiej po konsultacji z prawnikami.
Może nas to ustrzec przed niepotrzebnym sporem lub zagwarantować wypłatę stosownej rekompensaty.