Przeładowany pojazd a zaniżona waga w CMR – kto ponosi konsekwencje?

Przekroczenie dopuszczalnej masy pojazdu w transporcie drogowym wiąże się z ryzykiem wysokich mandatów, zwłaszcza za granicą. Problem pojawia się, gdy dane o wadze ładunku wpisane do listu przewozowego CMR są zaniżone. Czy odpowiedzialność ponosi przewoźnik, czy nadawca?

Zgodnie z art. 7 ust. 1 Konwencji CMR, to nadawca odpowiada za prawidłowość danych w liście przewozowym, a przewoźnik nie jest zobowiązany do ważenia ładunku – chyba że otrzyma taką instrukcję.

Czy spedytor to nadawca?

Definicja nadawcy w transporcie często budzi wątpliwości. Sądy niejednokrotnie nie uznają spedytora za nadawcę, choć orzecznictwo wskazuje, że może nim być. Zgodnie z art. 794 k.c., spedytor to podmiot organizujący przewóz, który za wynagrodzeniem zajmuje się wysyłką, odbiorem i transportem towaru w imieniu własnym lub zlecającego.

Spedytor uzyskuje status nadawcy, jeśli to on – na podstawie umowy przewozu (często zaakceptowanego zlecenia transportowego) – ustala warunki transportu, takie jak fracht, rodzaj ładunku, miejsce załadunku i rozładunku oraz termin dostawy. Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z 3 września 2003 roku (sygn. II CKN 415/01). Stwierdzono w nim, że jeśli spedytor zawiera umowę przewozu we własnym imieniu, staje się stroną umowy, a tym samym nadawcą.

Odpowiedzialność za przeładowanie pojazdu może spoczywać zarówno na przewoźniku, jak i na spedytorze:

• Przewoźnik jest zobowiązany do przestrzegania przepisów dotyczących dopuszczalnej masy pojazdu.
• Spedycja odpowiada za prawidłowe określenie masy ładunku i przekazanie rzetelnych danych przewoźnikowi.

Jeśli spedytor poda błędne informacje o wadze towaru, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności kontraktowej oraz na podstawie Konwencji CMR. Dlatego zarówno przewoźnicy, jak i spedytorzy powinni dokładnie weryfikować parametry ładunków, aby uniknąć kosztownych konsekwencji prawnych.

Kluczowe orzecznictwo: Przewoźnik wygrywa ze spedycją

Interesujący wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 13 lipca 2020 roku (sygn. VIII Ga 554/19) dotyczył sporu o odpowiedzialność za przeładowanie pojazdu. Przewoźnik transportował 24 tony drewna z Polski do Niemiec. Jednak podczas kontroli niemiecka policja stwierdziła przekroczenie dopuszczalnej masy pojazdu o 19,15% (7660 kg), nakładając na przewoźnika mandat w wysokości 900 euro. Spedycja argumentowała, że wzrost masy wynikał z nasiąknięcia drewna wilgocią.

Korzystna decyzja dla przewoźnika w I instancji

Sąd uznał racje przewoźnika, opierając się na następujących przesłankach:

• spedycja podała błędne dane dotyczące wagi ładunku, co skutkowało przekroczeniem dopuszczalnej masy pojazdu,
• zgodnie z art. 471 k.c. dłużnik (spedycja) ponosi odpowiedzialność za niewłaściwe wykonanie zobowiązania, jeśli nie wykaże braku swojej winy,
• przewoźnik nie miał obowiązku ważenia pojazdu ani podstawienia auta z własną wagą, skoro spełniało ono warunki zlecenia,
• przewoźnik mógł domagać się odszkodowania za mandat, koszty dodatkowego transportu nadwagi oraz przestój spowodowany koniecznością przeładunku pojazdu zatrzymanego przez niemiecką policję.

Wyrok ten potwierdza, że odpowiedzialność za błędne dane o wadze towaru może spoczywać na spedycji, a nie na przewoźniku.

Apelacja spedycji – przegrana przewoźnika w II instancji

Spedycja złożyła apelację od wyroku I instancji, która została uwzględniona przez sąd II instancji. Kluczowe argumenty, które doprowadziły do zmiany orzeczenia, to:

• Pominięcie Ogólnych Warunków Współpracy (OWU). Sąd I instancji nie uwzględnił OWU stanowiących integralną część umowy, a dostępnych na stronie internetowej spedycji.
• Obowiązek przewoźnika do kontroli załadunku. Zgodnie z OWU przewoźnik był zobowiązany do prawidłowego rozmieszczenia ładunku. Powinien uwzględnić nacisk na osie oraz sprawdzić zgodności wagi ładunku z dokumentami przewozowymi. W przypadku jakichkolwiek rozbieżności miał on obowiązek zgłosić je spedycji i odnotować w liście przewozowym CMR.
• Brak dowodów na rzeczywistą wagę ładunku. Przewoźnik nie wykazał, ile ważył sam ładunek, a ile naczepa, co mogłoby mieć znaczenie dla sprawy.
• Widoczne przeładowanie. Skoro niemiecka policja stwierdziła przekroczenie masy pojazdu bez konieczności przeprowadzania specjalistycznych pomiarów, sąd uznał, że również kierowca powinien był to zauważyć. Przewoźnik przyjął na siebie obowiązek sprawdzenia masy towaru, jednak tego nie zrobił, co oznaczało, że ponosił odpowiedzialność za konsekwencje przeładowania.
• Brak statusu nadawcy dla spedycji. Sąd uznał, że spedycja nie może być traktowana jako nadawca ładunku, gdyż w liście przewozowym CMR jako nadawcę wskazano inną firmę.

Jak uniknąć podobnych problemów?

Orzeczenie to podkreśla kluczowe znaczenie zapisów w umowie transportowej. Przewoźnicy powinni dokładnie analizować, czy OWU lub inne postanowienia zlecenia przewozu nakładają na nich obowiązek sprawdzenia wagi towaru. Jeśli pojawiają się wątpliwości co do zadeklarowanej wagi, warto:

• Domagać się zważenia towaru przed transportem.
• W razie wykrycia rozbieżności – zgłosić je zleceniodawcy i udokumentować w liście przewozowym CMR.
• Jeśli nałożony zostanie mandat, postarać się o zważenie samego towaru (bez naczepy), aby wykazać rzeczywistą wagę.

Jeśli Twoja firma znalazła się w podobnej sytuacji, to skontaktuj się z nami. Przeanalizujemy Twoją sprawę i przedstawimy najkorzystniejsze rozwiązanie.

Zapraszamy do kontaktu.