Transport ponadgabarytowy – zezwolenia, normy i kary

Transportem ponadgabarytowym, bądź też nienormatywnym, określa się przewóz ładunków przekraczających wraz z pojazdem dopuszczalne normy krajowe. W Polsce, Ministerstwo Infrastruktury rozważa zmianę przepisów dotyczących transportu ponadgabarytowego. Pozwoli to na realizację przewozów pojazdami o większej masie i długości.

Czym jest transport ponadgabarytowy?

Według wciąż obowiązujących przepisów, transport ponadgabarytowy przekracza jedną z wartości dopuszczalnych:

• dopuszczalny nacisk osi na nawierzchnię drogi w wysokości 10 ton dla osi pojedynczej napędowej (w niektórych przypadkach może wynosić 11,5 tony),
• masę 40 ton, która stanowi zazwyczaj standardową, dopuszczalną masę całkowitą pojazdu lub zestawu pojazdów,
• długość 16,5 m dla ciągnika siodłowego z naczepą lub 18,75 m dla zestawu pojazdów z przyczepą, szerokość 2,55 m lub 2,6 m dla pojazdów izotermicznych lub 4 m wysokości.

Poruszanie się pojazdem ponadgabarytowym jest możliwe jedynie przy spełnieniu określonych wymagań. Mowa tu o uzyskaniu właściwego zezwolenia i przestrzeganiu zawartych w nim warunków. A także zapewnieniu pilotowania zgodnie z przepisami oraz zachowaniu wyjątkowej ostrożności podczas kierowania takim pojazdem.

5 kategorii zezwoleń

Obecnie zezwolenia są podzielone na pięć kategorii, które różnią się zakresem zastosowania, wymaganiami oraz obszarem obowiązywania.

1. Kategoria I obejmuje pojazdy nienormatywne o wymiarach i naciskach mieszczących się w dopuszczalnych normach, z szerokością do 3,5 m. Mogą one poruszać się po drogach publicznych, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych. Zezwolenia są wydawane przez starostę na 12 miesięcy.
2. Kategoria II dotyczy pojazdów o dopuszczalnej masie i naciskach na oś, szerokości do 3,2 m, długości do 15 m (pojazd pojedynczy) lub 23 m (zespół pojazdów) i wysokości do 4,3 m. Pojazdy z tym zezwoleniem mogą poruszać się po wszystkich drogach publicznych. Zezwolenie można uzyskać na 1, 6, 12 lub 24 miesiące, a wydaje je starosta. Opłaty za wydanie wynoszą od 200 do 2000 zł, zależnie od okresu ważności.
3. Kategoria III rozszerza kategorię II o zespoły pojazdów ze skrętnymi osiami o długości do 30 m. Zezwolenie tej kategorii pozwala na poruszanie się pojazdami i drogami dopuszczonymi w kategorii II. Zasady składania wniosku są takie same jak w przypadku kategorii II, ale zezwolenie wydaje GDDKiA, a nie starosta.
4. Kategoria IV obejmuje pojazdy nienormatywne o szerokości do 3,4 m na drogach jednojezdniowych i 4 m na drogach dwujezdniowych klasy A i S, długości do 15 m (pojazd pojedynczy), 23 m (zespół pojazdów) lub 30 m (zespół pojazdów ze skrętnymi osiami), wysokości do 4,3 m, masie całkowitej do 60 t oraz dopuszczalnych naciskach osi. W kwestii wydawania zezwolenia kategoria IV jest uregulowana analogicznie do dwóch poprzednich kategorii. Wniosek należy złożyć do GDDKiA, wskazując jeden z czterech okresów ważności.
5. Kategoria V dotyczy pojazdów o większych wymiarach, masie całkowitej i naciskach osi niż w kategoriach I-IV. Kategorię tę można potraktować jako specjalną. Jest stosowana na trasach uzgadnianych z zarządcą drogi, wymagają analizy nośności mostów oraz organizacji pilotowania. Opłaty za zezwolenie ustalane są indywidualnie – w zależności od skali operacji.

Transport ponadgabarytowy – kary

Zestawy pojazdów przekraczające normy wymagają odpowiednich zezwoleń. Według polskich przepisów, karze podlegają przewoźnicy naruszający ich warunki. Wysokość mandatu jest zależna od przewinienia oraz stopnia przekroczenia norm.
Za brak odpowiedniego zezwolenia grozi kara w wysokości:

• 5 000 zł w przypadku zezwoleń kategorii I lub II,
• 15 000 zł dla kategorii III, IV lub V.

Za przekroczenie nacisków osi (dla dróg o niższych standardach) przewoźnik może zostać ukarany mandatem o wysokości od 500 do nawet 5 tys. zł za każdą tonę przekroczenia. Natomiast za przekroczenie wymiarów lub masy całkowitej pojazdu, kara może wynieść nawet 15 tys. zł.

Poza mandatem karę może stanowić zatrzymanie pojazdu, jeśli naruszenie stanowi zagrożenie bezpieczeństwa lub infrastruktury drogowej. Przedsiębiorca może być także obciążony znaczącymi kosztami dodatkowych działań np. w przypadku naprawy drogi, konieczność organizacji objazdu lub pilotowania.
Przygotowując przewóz pojazdem nienormatywnym, w pierwszej kolejności sprawdźmy, czy pojazd posiada wymagane zezwolenia. Następnie przeanalizujmy wymagania trasy oraz parametry techniczne pojazdu i ładunku. W przypadku wątpliwości warto skorzystać z porady ekspertów, na przykład z kancelarii prawnej specjalizującej się w prawie transportowym. Wesprze ona w identyfikacji pojazdu i uzyskaniu wymaganych zezwoleń.

Czy to czas na zmianę norm w transporcie nienormatywnym?

Dyskusję na temat zmian norm w transporcie ponadgabarytowym rozpoczęła decyzja Polskiej Izby Spedycji i Logistyki. Organ rozpoczął prace nad dopuszczeniem zestawów pojazdów o długości 25,25 m do regularnego ruchu.

Według wstępnych założeń nowe regulacje mogą opierać się na tych, obowiązujących w innych krajach europejskich. Rozważane są również dopuszczalne masy całkowite, które w Niemczech wynoszą 40 ton, a w Czechach 48 ton. Według Polskiej Izby 40 ton to zbyt niski próg, który sprawi, że wykorzystanie takich zestawów stanie się nieekologiczne, nieproduktywne i nieefektywne.

W rozmowach pojawiły się także wzmianki na temat rodzajów dróg, po których będą poruszać się większe zestawy czy o dostosowaniu infrastruktury do ich potrzeb. Konieczne będą też odpowiednie szkolenia dla kierowców. Ostateczne decyzje w tej kwestii będą zapadać w Ministerstwie Infrastruktury.