Uszkodzenie towaru w transporcie międzynarodowym – odpowiedzialność przewoźnika według konwencji CMR

Odpowiedzialność przewoźnika za transportowany ładunek precyzyjnie określa konwencja CMR. Ma ona zastosowanie w przypadku tras, w których miejsce załadunku i miejsce dostawy znajdują się w dwóch różnych państwach. Kiedy za uszkodzenie towaru w transporcie odpowiada przewoźnik, a kiedy nie jest za to odpowiedzialny? Odpowiadamy.

Kto odpowiada za uszkodzenie towaru podczas transportu?

Na początku warto wyjaśnić, w jaki sposób jest rozumiana szkoda towaru w transporcie. Pod pojęciem szkody towaru rozumiemy zmianę jakościową towaru, która powoduje obniżenie jego wartości albo uniemożliwia prawidłowe korzystanie z towaru.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 Konwencji CMR przewoźnik ponosi odpowiedzialność za uszkodzenie towaru od momentu jego przyjęcia do chwili jego wydania. W tym czasie odpowiedzialność przewoźnika dotyczy:

• całkowitego zaginięcia ładunku,
• częściowego zaginięcia ładunku,
• uszkodzenia ładunku,
• opóźnienia dostawy.

Ponadto przewoźnik podczas przyjmowaniu ładunku ma obowiązek zweryfikować poprawność danych zawartych w liście przewozowym (w odniesieniu do stanu faktycznego). Musi on sprawdzić ilości towaru, a także jego stan i opakowanie. Brak odnotowania przez kierowcę w dokumentacji jakichkolwiek zastrzeżeń co do przyjętego ładunku oznacza jego całkowitą zgodność z treścią listu przewozowego.

Ujawnienie szkody

Jeśli uszkodzenia w towarze są widoczne, odbiorca ładunku powinien dokonać ustalenia jeszcze przed odebraniem towaru (np. zastrzeżenie do dokumentu przewozowego).

Jeśli uszkodzenia nie są niewidoczne w chwili odbioru towaru, odbiorca ma 7 dni na zgłoszenie swoich zastrzeżeń w formie pisemnej np. mailem (licząc tylko dni robocze bez świąt i niedziel).

W przypadku odebrania towaru przez odbiorcę, który nie zgłosił lub nie stwierdził szkody w towarze przyjmuje się, że towar odpowiada stanowi wskazanemu w dokumencie transportowym. Późniejsze podnoszenie zarzutu uszkodzenia towaru jest niedopuszczalne.

Odszkodowanie za uszkodzenie towaru w transporcie

Zgodnie z art. 23 Konwencji CMR, gdy przewoźnik obowiązany jest zapłacić odszkodowanie za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru, odszkodowanie to oblicza się według wartości towaru w miejscu i w okresie przyjęcia go do przewozu.  W związku z tym, bardzo ważny dla ustalenia wysokości odszkodowania będzie dokument potwierdzający wartość towaru przed rozpoczęciem transportu: rachunek lub faktura VAT. Jeżeli taki dokument nie został przedstawiony, przyjmuje się cenę giełdową towaru lub, w razie jej braku, bieżącą cenę rynkową, a w razie braku jednej i drugiej podstawą obliczenia staje się średnia wartość towarów tego samego rodzaju i jakości.

Wyłączenia odpowiedzialności przewoźnika za uszkodzenia towaru w transporcie

Istnieją sytuacje, w których przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności za uszkodzenie towaru w transporcie. Zgodnie z art. 17 odpowiedzialność przewoźnika nie dotyczy przypadków, gdy zaginięcie, uszkodzenie lub opóźnienie powstało w konsekwencji działań osoby uprawnionej. Ta sama zasada obowiązuje, gdy szkody wynikają z wad własnych towaru lub zaistnienia okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć lub zapobiec.

Trzeba jednak mieć na uwadze, że przewoźnik nie może powoływać się na zwolnienia od odpowiedzialności w związku z wadami pojazdu, którym się posługuje dla wykonania przewozu, ani na winę osoby lub pracowników osoby, u której pojazd wynajął.

Ponadto istnieje katalog wyłączeń odpowiedzialności przewoźnika, jeżeli uszkodzenie towaru powstało ze szczególnego niebezpieczeństwa wynikającego z jednej lub kilku następujących przyczyn:

1. użycie pojazdów otwartych i nie przykrytych opończą, jeżeli to użycie było wyraźnie uzgodnione i zaznaczone w liście przewozowym;
2. brak lub wadliwe opakowanie, jeżeli towary, ze względu na swe naturalne właściwości, w razie braku lub wadliwego opakowania, narażone są na zaginięcie lub uszkodzenie;
3. manipulowanie, ładowanie, rozmieszczenie lub wyładowanie towaru przez nadawcę lub przez odbiorcę albo przez osoby działające na rachunek nadawcy lub odbiorcy;
4. naturalne właściwości niektórych towarów, mogące powodować całkowite lub częściowe ich zaginięcie albo uszkodzenie, w szczególności przez połamanie, rdzę, samoistne wewnętrzne zepsucie, wyschnięcie, wyciek, normalny ubytek lub działanie robactwa i gryzoni;
5. niedostateczność lub wadliwość cech lub numerów na sztukach przesyłki;
6. przewóz żywych zwierząt.

Co ważne: przewoźnik nie musi wykazać zaistnienia powyższych okoliczności, lecz wystarczy mu wykazanie, że szkoda mogła powstać z jednej z powyższych przyczyn.