Zakaz konkurencji w umowie zlecenie – zasada swobody umów

Umowa zlecenie jest umową cywilnoprawną, dlatego informacji na jej temat należy szukać w Kodeksie cywilnym (art. 734-751). Nie znajdziemy tam jednak odpowiedzi na pytanie, czy w umowie zleceniu może znaleźć się klauzula o zakazie konkurencji.

W tym przypadku obowiązuje więc zasada swobody umów (Art. 353¹ Kodeksu cywilnego), zgodnie z którą Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Ten temat został również poruszony przez Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. III CKN 579/01 i w wyroku z 11 września 2003 r., który orzekł, że zleceniobiorca może zgodnie z zasadą swobody umów zobowiązać się wobec zleceniodawcy do niepodejmowania konkurencyjnych działań w czasie trwania umowy. Jeśli więc pracownik wyraził zgodę na to, by klauzula zakazu konkurencji znalazła się w umowie zleceniu, nie ma żadnych przeciwwskazań do tego, by jej nie umieszczać.

Co powinna zawierać klauzula zakazu konkurencji?

Zakaz konkurencji w dokumencie takim jak umowa zlecenie powinien być bardzo dokładnie opisany. Nie można bowiem zakazać pracownikowi podejmowania żadnej działalności – należy precyzyjnie wskazać jej rodzaj, formę zakazanych działań czy określony teren.

Klauzula o zakazie konkurencji powinna zawierać następujące informacje:

• zakres zakazu konkurencji – dziedziny gospodarki, w jakich zakaz ma obowiązywać (np. konkretne kody PKD),
• formy zakazu konkurencji – strony mogą dojść do porozumienia, czego konkretnie ma dotyczyć klauzula, np. współpracy z konkurencyjną firmą,
• czasowy i terytorialny zakaz konkurencji – pracodawca ma prawo zastrzec konkretny teren (np. województwo) i termin obowiązywania klauzuli,
• odszkodowanie za zakaz konkurencji – w przypadku zakazu powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej po zakończeniu stosunku pracy konieczne jest zadośćuczynienie w postaci ekwiwalentu pieniężnego.

Dzięki zasadzie swobody umów pracodawca ma dużą dowolność w sporządzaniu klauzuli. Ta swoboda może niekiedy być przeszkodą, dlatego warto skorzystać z pomocy kancelarii, która zajmuje się sporządzaniem umów i dokumentów prawnych.

Odszkodowanie za zakaz konkurencji

Jak już wspomnieliśmy, w przypadku zakazu konkurencji obowiązującego po ustaniu stosunku pracy, pracodawca musi zawrzeć w klauzuli informacje o odszkodowaniu. Takie zobowiązanie musi być bowiem odpłatne i to pod rygorem nieważności. Nic w tym dziwnego – nie ma co liczyć na to, że dana osoba bezinteresownie zrezygnuje z własnej kariery w celu ochrony interesów byłego pracodawcy. Poza tym brak odszkodowania jest uważany za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Jak wysokie powinno być odszkodowanie za zakaz konkurencji w umowie zlecenie? Ustalając jego wysokość, należy wziąć pod uwagę kilka czynników, m.in. zakres informacji, jakie pracownik pozyskał podczas współpracy, jego możliwości zarobkowe poza branżą wykluczoną przez klauzulę czy korzyści, jakie mógłby osiągnąć bez zakazu konkurencji.

Uważa się, że odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie powinno być niższe niż 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed zakończeniem umowy zlecenia. Należy wziąć pod uwagę okres analogiczny do tego, przez który ma obowiązywać zakaz konkurencji. Termin wypłaty ekwiwalentu należy zamieścić w umowie, a wypłata może nastąpić jednorazowo lub w ratach.

Zakaz konkurencji a kary umowne

Istnieje możliwość powiązania klauzuli zakazu konkurencji z klauzulą kary umownej, która stanowi dodatkowe zabezpieczenie dla przedsiębiorcy. Za niestosowanie się do zakazu konkurencji aktualny lub były pracownik może ponieść odpowiedzialność odszkodowawczą – wykonanie kary umownej lub wypłacenie odszkodowania pieniężnego. Aby dochodzić odszkodowania wyższego niż kara umowna, należy zastrzec taką możliwość w umowie.

Zakaz konkurencji z klauzulą poufności

Celem klauzuli poufności jest zabezpieczenie wrażliwych danych na temat przedsiębiorstwa. Ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa reguluje ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy: Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.

Przepis ten dotyczy osób zatrudnionych oraz byłych pracowników, którzy mają ustawowy obowiązek dochowania tajemnicy przedsiębiorstwa przez 3 lata od ustania stosunku pracy. Karze podlegają takie zachowania, jak przekazanie informacji osobie trzeciej czy wykorzystanie tajemnicy w działalności konkurencyjnej, by odebrać byłemu pracodawcy klientów. Aby dodatkowo zabezpieczyć swoje interesy, klauzula poufności może znaleźć się w umowie zlecenie.